Foto: het Paradijsvogelbosje op 19 mei 2023
In een vorige blogpost heb ik het gehad over wat ik versta onder het concept ‘economie’ in mijn onderzoek naar de sociale en economische mogelijkheden voor voedselbossen. In de daaropvolgende blogposts heb ik hier voorbeelden van gegeven. Hieruit blijkt dat er binnen voedselbossen ontzettend veel economische diversiteit is: het inrichten van de publieke ruimte, de verrassende aard van transacties met kampeerders, de diverse afzetmarkt die voedselbossen vaak hebben of grootschalige, commerciële productie.
De sociale wetenschappers Olga Vincent en Giuseppe Feola stellen echter – terecht – dat de focus op economische activiteiten slechts beperkt zicht geeft op de economische diversiteit die hieronder schuil gaat. Economische diversiteit komt namelijk niet uit de lucht vallen: het hangt samen met andere factoren, zoals mensbeelden, de relatie tot de overheid, beschikbare kennis en hoe deze geproduceerd wordt. Daarom kijk ik in mijn onderzoek niet alleen naar economische activiteiten, maar ook naar deze andere factoren.
Om te beginnen met mensbeelden: net als ieder mens, hebben voedselbossers een bepaalde kijk op de wereld en hebben ze waarden of principes die ze nastreven. Dit kan betrekking hebben tot hoe voedselbossers de relatie tussen mens en natuur zien – hoe die nu is en hoe die volgens hen zou moeten zijn. De aanname dat de natuur een bron is om uit te putten gaat vaak schuil onder kapitalistische economische activiteiten, maar in voedselbossen blijkt dat de initiatiefnemers juist een symbiotische relatie met de natuur aan willen gaan. Het uitgangspunt is dus dat mens én natuur profiteren.
Mensbeelden en principes zijn echter niet de enige drijfveer van het uitoefenen van bepaalde economische activiteiten. Vincent en Feola benoemen ook dat de relatie tot de nationale overheid of regionale overheden hier invloed op heeft. Wetten en regelgevingen kunnen de bewegingsruimte van voedselbossers vergoten óf verkleinen, om te beginnen met bestemmingsplannen. Daarnaast kunnen subsidieregelingen boeren of ondernemers stimuleren om aan voedselbosbouw te beginnen, of bij gebrek aan subsidies juist een afschrikkende werking hebben. Nu is de overheid geen onbeweeglijk, vast gegeven. Initiatiefnemers kunnen ook deelnemen aan de overheid op verschillende manieren om zo wetten en regelgevingen te beïnvloeden.
Verder speelt ook kennis een grote rol. Uit eerder onderzoek bleek dat veel voedselbossers zichzelf zien als pioniers: grondleggers, die door middel van experimenteren ontdekken wat wel en niet werkt voor hun specifieke voedselbos. Er is natuurlijk wel beschikbare informatie: op het internet zijn verschillende tools en boeken te vinden die de beginnende voedselbosser op weg kunnen helpen en er zijn ontzettend veel cursussen en workshops beschikbaar. Maar de beschikbaarheid van informatie zegt niet alles: Vincent en Feola wijzen hun lezers op het belang van wat er wordt verstaan onder kennis en hoe deze wordt geproduceerd. Zo wordt er vaak veel waarde gehecht aan wetenschappelijk bewijs in specialistische landbouw (bijv., welke GMO levert het beste product, die het best bestand is tegen ziektes?). In voedselbossen is het opmerkelijk dat er veelal waarde wordt gehecht aan een ander soort kennis: een contextuele, belichaamde soort kennis.
In volgende blogposts zal ik uitgebreidere voorbeelden geven van hoe mensbeelden, de relatie tot de overheid en kennisproductie zich verhouden tot economische diversiteit in voedselbossen. Op dit moment ben ik nog druk bezig met veldwerk om de economische diversiteit in voedselbossen te begrijpen en op waarde te schatten. Ik gebruik sociale theorie, zoals bijvoorbeeld de theorie van Vincent en Feola die ik hier heb omschreven, om de bezigheden in en omtrent voedselbossen te analyseren. En hier neem ik u graag in mee! Hoewel ik nog lang niet klaar ben met mijn onderzoek, kan ik al wel met zekerheid zeggen dat de waarde van voedselbossen véél meer omvat dan alleen monetaire waarde.
Literatuur
Vincent, O., and Feola, G. (2020). A framework for recognizing diversity beyond capitalism in agri-food systems. Journal of Rural Studies, 80, 302-313. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2020.10.002
Een sociologische kijk op voedselbossen 
Leave a comment