‘De EU betaalt tot wel driekwart van het inkomen van Nederlandse boeren’, schrijft Thomas Oudman in zijn boek ‘Uit de shit’. Dit kleine feitje, dat aan het licht gebracht werd tijden een uitzending van Follow the Money in 2022, slaat de spijker op de kop. Het huidige landbouwsysteem is alles behalve economisch haalbaar.
In zijn boek analyseert Oudman feilloos de hedendaagse landbouwproblematiek. In relatief weinig woorden benadert hij het probleem van alle kanten, om te beginnen met de niet zo onschuldige scheiding tussen landbouw en natuur. Zo stelt Oudman dat deze scheiding een recente ontwikkeling is in de geschiedenis van de mens, die tot gevolg heeft gehad dat natuurbescherming en landbouw als tegenpolen tegenover elkaar zijn gezet. Natura 2000 gebieden zijn uit de grond getrokken ter compensatie van de milieuvervuiling van onder andere de intensieve veeteelt.
Hoewel Oudman ook het ecologische belang van de landbouwtransitie uitgebreid beschrijft, is zijn meest overtuigende punt wat mij betreft het economische belang van deze transitie. Kritiek op biologische of kleinschalige vormen van landbouw, zoals voedselbossen, slaat veelal op de economische haalbaarheid van deze initiatieven. Het grote prijsverschil tussen biologische of lokale producten en industriële producten komt echter door het feit dat industriële producten te goedkoop zijn: verborgen kosten, betaald door de natuur, worden niet doorgerekend naar de klant. Én: industriële boerenbedrijven zijn dus ook nog grotendeels afhankelijk van Europese subsidies.
Naast subsidies, is de Nederlandse overheid ook veel geld kwijt aan het oplossen van het stikstofprobleem: een schamele 24,3 miljard euro. Dit is mede opgelegd door de EU, omdat Nederland jarenlang het stikstofbeleid op EU niveau heeft weten te omzeilen door middel van uitbundige bureaucratische regelgevingen waardoor ambtenaren en boeren staak noch boom zagen. Het huidige plan is daarbij ook niet bepaald radicaal en blijft dicht bij het beleid van afgelopen jaren: de milieuvervuiling van industriële landbouw inperken door technologische innovatie en het uitkopen van piekvervuilers om zo Natura 2000 gebieden beter te beschermen.
Dit plan borduurt dus voort op de scheiding tussen landbouw en natuur alsof het de normaalste zaak van de wereld is, terwijl deze scheiding tot aanzienlijke problemen heeft geleid in de afgelopen eeuw. Oudman wijdt dit aan de lobby van agri-business bedrijven, die inmiddels ijzersterk is geworden (en bijvoorbeeld ook de campagne van de BoerBurgerBeweging heeft gefinancierd). De grote spelers in de landbouw sector zijn niet langer de boeren zelf, die nauwelijks profiteren van het huidige systeem, maar de leveranciers van kunstmest, veevoer, zaden en pesticiden, financierders, afnemers en handelsbedrijven. Deze bedrijven gedijen uitstekend in de huidige hypergespecialiseerde en opgesplitste voedselketen. Zodra de voedselketen korter wordt, komen deze bedrijven in het geding. Uiteraard zetten ze alles op alles om dat te voorkomen.
Agri-businesses maken dus winst over de ruggen van de boeren, de natuur, én de Nederlandse belastingbetaler – maar ze weten op de één of andere manier veel Nederlanders toch van iets anders te overtuigen. Laten we beginnen bij het begin en erkennen dat het huidige landbouwsysteem in geen enkel opzicht in het belang is van boeren of burgers. In andere woorden, het is hoog tijd voor verandering! Mocht u nog niet overtuigd zijn, lees dan vooral het boek van Thomas Oudman – in 140 pagina’s zet hij de feiten voor u op een rij.
Bron:
Oudman, T. (2023). Uit de shit. De Correspondent.
Een sociologische kijk op voedselbossen 
Leave a comment